SAMOCHODOWY TRANSPORT KRAJOWY I MIĘDZYNARODOWY - TOM 1

SAMOCHODOWY TRANSPORT KRAJOWY I MIĘDZYNARODOWY
KOMPEDIUM WIEDZY PRAKTYCZNEJ
TOM 1 - wydanie 2 rozszerzone

Kolejną publikacją wydawnictwa SYSTHERM z zakresu transportu jest kolejne wydanie, pierwszego tomu poradnika „Samochodowy transport krajowy i międzynarodowy. Kompendium wiedzy praktycznej. Zagadnienia techniczne. Płyny eksploatacyjne".
Autorami tego poradnika są: dr inż. Dariusz Starkowski - absolwent Wyższej Szkoły Wojsk Samochodowych w Pile oraz studiów doktoranckich na Wydziale Maszyn Roboczych i Transportu Politechniki Poznańskiej, wykładowca na kursach podnoszenia kompetencji zawodowych pracowników sektora transportowego oraz kursach z zakresu przewozu towarów niebezpiecznych ADR, doradca ds. przewozu towarów niebezpiecznych w transporcie drogowym (ADR) oraz w transporcie lotniczym (IATA); prof. dr hab. inż. Wiesław Zwierzycki - profesor zwyczajny na Wydziale Maszyn Roboczych i Transportu Politechniki Poznańskiej, dyrektor Instytutu Maszyn Roboczych i Pojazdów Samochodowych oraz dr inż. Krzysztof Bieńczak - adiunkt na Wydziale Maszyn Roboczych i Transportu Politechniki Poznańskiej, członek komisji ONZ WP11 do spraw transportu żywności (Genewa).

Całość poradnika stanowią trzy tomy. Poradnik ten opracowano między innymi z myślą o kierowcach, zobowiązanych do uzyskania Świadectwa Kompetencji Zawodowych. Cały podręcznik omawia niezbędne wiadomości potrzebne do zrealizowania tego celu. Specjalistyczny i kompetentny zespół autorów daje gwarancję zebrania w jednym tytule aktualnej i kompleksowej wiedzy praktycznej w zakresie samochodowego transportu krajowego i międzynarodowego oraz szeroko pojętej logistyki.

• Tom l Zabezpieczenia ładunków oraz zagadnienia techniczno - eksploatacyjne w transporcie drogowym.
  Tom ten jest podzielony na dwie części, w których omówione są zagadnienia techniczne oraz płyny eksploatacyjne. Autorzy poruszają zagadnienia takie jak: właściwości techniczne pojazdu, optymalizacja zużycia paliwa, wpływ wyposażenia pojazdu na bezpieczeństwo. Wydanie II zostało rozszerzone o szeroką informację o nowoczesnych rozwiązaniach technicznych opon do samochodów ciężarowych i autobusów firmy Michelin. Opisano również szczegółowo płyny eksploatacyjne: oleje, smary, płyny hamulcowe, paliwa oraz ich wpływ na środowisko. Ponadto wznowienie l tomu zostało rozszerzone o suplement, który omawia w sposób szczegółowy zmiany w przepisach prawnych dotyczących transportu jakie zostały wprowadzone po 1 września 2009 roku.
• Tom II Przepisy prawne
  Książka ta omawia w sposób przejrzysty i kompleksowy całość przepisów prawnych związanych z transportem, akredytacją oraz certyfikacją wymaganą w DE pracowników branży motoryzacyjnej na dzień 01.09.2009 r. Zmienione przepisy wymagają aby każdy kierowca autobusu i samochodu ciężarowego, który posiada aktualne prawo jazdy odpowiedniej kategorii, raz na pięć lat ma obowiązek wziąć udział w szkoleniu okresowym w celu uzyskania świadectwa kwalifikacji zawodowej, na podstawie, którego, kierowca może ubiegać się o przedłużenie uprawnienia do wykonywania przewozu osób lub rzeczy.
• Tom III Środowisko pracy kierowcy. Logistyka
  Omawia on całość zagadnień związanych ze zdrowiem, środowiskiem i ergonomią stanowiska pracy kierowcy. Specyfikę przewozów: kombinowanych, ładunków nienormatywnych, żywych zwierząt, żywności, odpadów oraz przewozów specjalistycznych, a także logistykę magazynowo-spedycyjną oraz centra logistyczne.

Samochodowy transport krajowy i międzynarodowy - tom I 
Zabezpieczenia ładunków oraz zagadnienia techniczno-eksploatacyjne w transporcie drogowym

Poradnik kierujemy do kierowców, właścicieli i specjalistów przedsiębiorstw transportowych, organizacji samorządowych i stowarzyszeń transportowo-spedycyjnych, ośrodków kształcenia i doskonalenia kierowców zawodowych. Liczymy na zainteresowanie tym tytułem także uczniów szkół technicznych oraz środowisk akademickich, w tym zwłaszcza studentów kierunków technicznych i ekonomicznych szukających praktycznej wiedzy z zakresu transportu.
Dziękuję Autorom, w tym zwłaszcza Profesorowi Wiesławowi Zwierzyckiemu i Doktorowi Dariuszowi Starkowskiemu za podjęcie kolejny już raz współpracy z wydawnictwem SYSTHERM. Kieruję również podziękowanie do dr inż. Kazimierza Sitka za wnikliwą recenzję pracy.
W tym miejscu dziękuję także w imieniu autorów, wydawnictwa i swoim własnym wszystkim reklamodawcom, a zwłaszcza prasie branżowej i portalom internetowym za poparcie inicjatywy wydawniczej.
dr inż. Bolesław Gaziński

Spis treści

Od wydawcy
Recenzja
Wprowadzenie

CZĘŚĆ I: ZAGADNIENIA TECHNICZNE

1. Właściwości techniczne pojazdu
1.1. Układ napędowy 25
1.1.1. Ogólna charakterystyka i zadania układu napędowego 25
1.1.2. Pojęcia podstawowe związane z układem napędowym 26
1.1.3. Podział i ogólna budowa układów napędowych 35
1.2. Rodzaje parametrów silnika 43
1.2.1. Charakterystyka prędkościowa 44
1.2.1.1. Charakterystyka zewnętrzna silnika (charakterystyka momentu obrotowego, mocy i jednostkowego zużycia paliwa) 45
1.2.1.2. Charakterystyka granicy dymienia 48
1.2.1.3. Charakterystyka eksploatacyjna 48
1.2.2. Sprawność silnika spalinowego 49
1.2.3. Elastyczność silnika 50
1.3. Siła napędowa pojazdu 53
Literatura 54

2. Hamowanie, ABS, ASR, EBD, ESP, układy bezpieczeństwa jazdy, zwalniacz, regulator prędkości
2.1. Rodzaje układów hamulcowych w pojazdach samochodowych 55
2.2. Charakterystyka procesu hamowania (siły hamowania i ich oddziaływanie na pojazd) 56
2.3. Zadania i rodzaje układów hamulcowych 58
2.3.1. Wymagania techniczno-prawne 58
2.3.2. Ocena stanu technicznego hydraulicznego układu hamulcowego 60
2.3.2.1. Wymagania eksploatacyjne 60
2.3.2.2. Warunki zdatności technicznej 61
2.3.2.3. Parametry diagnostyczne i kryteria oceny stanu technicznego 62
2.3.3. Hydrauliczne układy hamulcowe 65
2.3.3.1. Bębnowe mechanizmy hamulcowe  65
2.3.3.1.1. Układ Simplex  65
2.3.3.1.2. Układ Duplex  66
2.3.3.1.3. Układ samowzmacniający  68
2.3.3.1.4. Urządzenia do regulacji luzu szczęk  71
2.3.4. Taśmowe mechanizmy hamulcowe  71
2.3.5. Tarczowe mechanizmy hamulcowe i ich rodzaje  72
2.3.5.1. System Dunlop  73
2.3.5.2. System Girling  73
2.3.5.3. System DBA-Bendix  73
2.3.5.4. System Chrysler  74
2.3.5.5. Hamulce tarczowe sterowane powietrzem  75
2.3.5.6. Mechaniczne układy uruchamiające hamulce  78
2.3.5.7. Budowa mechanicznego układu uruchamiającego  78
2.3.6. Hamulce postojowe  78
2.3.6.1. Sterowanie hamulcem postojowym  79
2.3.6.2. Współzależne sterowanie hamulca postojowego  79
2.3.6.3. Hamulec postojowy sterowany powietrzem  80
2.3.7. Hydrauliczne układy uruchamiające  81
2.3.7.1. Działanie układu hydraulicznego  81
2.3.7.2. Działanie pompy hamulcowej  82
2.3.7.3. Dzielony hydrauliczny układ uruchamiający  84
2.3.7.4. Podciśnieniowe urządzenia wspomagające  85
2.3.7.5. Podciśnieniowe układy uruchamiające  85
2.3.7.6. Układy hydrauliczno-podciśnieniowe  86
2.3.7.7. Warunki zdatności technicznej układu hamulcowego z uruchamianiem hydraulicznym  88
2.3.8. Pneumatyczne układy hamulcowe  89
2.3.8.1. Budowa podstawowego układu pneumatycznego  89
2.3.8.2. Wymagania eksploatacyjne stawiane układom hamulcowym sterowanych powietrzem  90
2.3.8.3. Parametry stanu technicznego (zdatności technicznej) układu hamulcowego sterowanego powietrzem  90
2.3.8.4. Zadania powietrza w układach pojazdów  91
2.3.8.5. Czynniki wpływające na prawidłową pracę układu hamulcowego sterowanego powietrzem  91
2.3.8.6. Parametry powietrznych układów przenoszących powietrze  91
2.3.8.7. Budowa nowoczesnego układu hamulcowego sterowanego powietrzem  92
2.3.8.8. Budowa układu hamulcowego przyczepy sterowanego powietrzem  96
2.3.8.9. Tendencje rozwojowe w powietrznych układach hamulcowych  98
2.4. Układ przeciwblokujący ABS (Antilock Braking System)  99
2.4.1. Zadania ABS  99
2.4.1.1. Zasada działania i budowa układu przeciwblokującego ABS  101
2.5. Układ regulacji poślizgu napędu ASR  108
2.6. Elektronicznie sterowany system hamulcowy EBS (Electronic Braking System)  110
2.6.1. Budowa EBS  110
2.6.2. Zasada działania EBS 113
2.6.3. Zalety systemu EBS 114
2.6.4. Układy mieszane w powietrznych układach hamulcowych  115
2.7. Układ stabilizacji toru jazdy ESP  115
2.7.1. Cel i zasada stosowania układu ESP  115
2.7.2. Budowa układu ESP 119
2.7.3. Działanie układu ESP 121
2.8. System wspomagania nagłego hamowania - BAS 124
2.8.1. Zasada działania i budowa układu BAS 124
2.9. Zwalniacze 125
2.9.1. Wymagania prawne 127
2.9.2. Wymagania techniczne 128
2.9.3. Zastosowanie zwalniaczy 129
2.9.4. Cel stosowania zwalniaczy 129
2.9.5. Ograniczenia stosowania zwalniaczy 129
2.9.6. Rodzaje zwalniaczy 130
2.9.6.1. Zwalniacze silnikowe 130
2.9.6.2. Zwalniacze podwoziowe 139
2.9.7. Systemy sterowania zwalniaczami 148
2.9.8. Korzyści stosowania zwalniaczy 150
2.10. Ogranicznik prędkości maksymalnej pojazdu 151
2.10.1. Cel i zastosowanie ogranicznika prędkości 151
2.10.2. Zasada działania i budowa ogranicznika prędkości jazdy 154
2.10.3. Zalety stosowania ogranicznika prędkości jazdy 157
Literatura 158

3. Optymalizacja zużycia paliwa
3.1. Czynniki eksploatacyjne 163
3.1.1. Stan techniczny pojazdu i jakość obsługiwania 163
3.1.2. Technika jazdy i wiedza kierowcy 164
3.2. Rodzaje oporów ruchu działających na samochód 166
3.2.1. Opory toczenia 167
3.2.2. Opory powietrza - siła aerodynamiczna 173
3.2.3. Opór pokonywania wzniesień 175
3.2.4. Opór bezwładności (przyśpieszenia) 176
3.2.5. Opory toczenia i powietrza 176
3.3. Technika prowadzenia pojazdu 178
3.4. Wpływ prędkości i przełożenia układu napędowego na zużycie paliwa 179
3.5. Warunki ekonomicznej jazdy dla kierowców 179
Literatura 179

4. Załadunek pojazdu i zabezpieczenie ładunku
4.1. Obciążenia osi kół jezdnych 181
4.1.1. Obowiązujące akty prawne dotyczące ważenia pojazdów 182
4.1.2. Konsekwencje przeciążenia pojazdu 183
4.1.3. Środki techniczne do oceny obciążenia pojazdu 183
4.1.4. Metodyka i warunki pomiaru 185
4.2. Stateczność pojazdu 195
4.3. Typy opakowań i palet 197
4.3.1. Ustawodawstwo prawne - definicja opakowania 198
4.3.2. Klasyfikacja opakowań 201
4.3.2.1. Materiał opakowania 202
4.3.2.2. Ochrona środowiska 205
4.3.2.3. Formy własności opakowań 205
4.3.2.4. Formy obrotu opakowaniami 206
4.3.2.5. Sposób wykorzystania 206
4.3.2.6. Podział opakowań ze względu na kształt i funkcję ochronną 206
4.3.3. Funkcje opakowań 207
4.3.3.1. Funkcje marketingowe 207
4.3.3.2. Funkcje logistyczne 209
4.3.3.3. Funkcje podstawowe i pochodne 211
4.3.4. Oznakowanie opakowań 212
4.3.4.1. Znaki zasadnicze 213
4.3.4.2. Znaki informacyjne 214
4.3.4.3. Znaki niebezpieczeństwa 216
4.3.4.4. Znaki manipulacyjne 217
4.3.4.5. Przykłady opakowań ze znakami manipulacyjnymi i oznaczeniami 222
4.3.5. Narażenia działające na opakowanie 225
4.3.5.1. Narażenia fizyczne 226
4.3.5.2. Narażenia klimatyczne 226
4.3.5.3. Narażenia mechaniczne 226
4.3.5.4. Promieniowanie 227
4.3.5.5. Narażenia chemiczne 227
4.3.5.6. Narażenia biologiczne 227
4.3.6. Klasyfikacja, rodzaje, jakość i budowa palet 228
4.3.6.1. Przepisy prawne 228
4.3.6.2. Klasyfikacja i rodzaje palet ładunkowych 228
4.3.6.3. Wymagania technologiczne i oznakowanie dla palet EUR (EPAL) 233
4.3.6.4. Uszkodzenia i wady uniemożliwiające bezpieczne eksploatowanie palet ładunkowych płaskich EUR 242
4.3.6.5. Kary za fałszowanie palet EUR (EPAL) 243
4.3.6.6. Zabezpieczenie palety do transportu 243
4.3.6.7. Palety z tworzywa sztucznego 245
4.3.7. Rodzaje pojemników ładunkowych 249
4.3.8. Opakowania do transportu towarów niebezpiecznych 254
4.3.9. Pakiety (pakietowe jednostki ładunkowe 257
4.4. Kategorie ładunków wymagających zabezpieczenia 259
4.4.1. Odpowiedzialność prawna osób odpowiedzialnych za zabezpieczenie towaru podczas transportu w Polsce 259
4.4.2. Odpowiedzialność prawna osób odpowiedzialnych za zabezpieczenie towaru podczas transportu w Niemczech 261
4.5. Zasady, techniki i metody zabezpieczenia ładunków 262
4.5.1. Wpływ siły bezwładności na ładunek i zmianę położenia środka ciężkości pojazdu 262
4.5.2. Kategorie ładunków wymagających zabezpieczenia 265
4.5.2.1. Przepisy prawne dotyczące dystrybucji i transportu towarów 265
4.5.2.2. Klasyfikacja ładunków w transporcie drogowym 265
4.5.3. Techniki i zasady zabezpieczenia ładunku 266
4.5.3.1. Zasady sprawdzenia i zabezpieczenia ładunku na pojeździe 269
4.5.3.2. Taśmy poliestrowe 271
4.5.3.3. Pasy naciągowe 273
4.5.3.4. Kątowniki tekturowe 275
4.5.3.5. Odciągi łańcuchowe 275
4.5.4. Zasady doboru metod i systemów zabezpieczenia ładunków w zależności od warunków przewozu 280
4.5.4.1. Kątowniki tekturowe 289
4.5.4.2. Maty antypoślizgowe 289
4.5.4.3. Drążki rozporowe 290
4.5.4.4. Kaptury termoizolacyjne 292
4.5.4.5. Ściany i kurtyny termoizolacyjne 292
4.5.4.6. Poduchy powietrzne 294
4.5.4.7. Pokrycia ochronne na skrzynię ładunkową 298
4.5.4.8. Drążki zapadkowe i belki ładunkowe 300
4.5.4.9. Siatki zabezpieczające 302
4.5.5. Mieszane zabezpieczenia ładunków 303
4.5.6. Sposoby kontroli ładunków zabezpieczonych pasami naciągowymi 305
4.5.7. Rozmieszczenie ładunków na skrzyni ładunkowej samochodu 308
4.5.8. Zasady zabezpieczania różnorodnych ładunków 309
4.5.9. Zasady przewozu ładunków ponadgabarytowych 310
4.5.10. Sposoby i metody zabezpieczenia pojazdów i ładunków na promach morskich 312
4.5.10.1. Przepisy prawne 312
4.5.10.2. Charakterystyka i podział promów 317
4.5.10.3. Główne szlaki wodne w Europie 317
4.5.10.4. Przewóz ładunków 318
4.5.10.5. Sposoby załadunku promów 319
4.5.10.6. Rodzaje jednostek morskich do przewozu jednostek ładunkowych 321
4.5.10.7. Środki bezpieczeństwa i zabezpieczenia pojazdów 326
4.6. Czynności załadowcze i wyładowcze 339
Literatura 340

5. Zasady bezpieczeństwa i wyposażenia pojazdu wpływające na jego bezpieczeństwo
5.1. Rodzaje bezpieczeństwa w pojazdach 347
5.1.1. Bezpieczeństwo czynne i prewencyjne 348
5.1.2. Bezpieczeństwo bierne 375
5.1.2.1. Testy zderzeniowe pojazdów 381
5.1.2.2. Wymagania polskich przepisów dotyczące wyposażenia pojazdów 384
5.1.2.3. Poduszka powietrzna 388
5.1.2.4. Pasy bezpieczeństwa 395
5.1.3. Bezpieczeństwo osobiste 399
5.1.4. Bezpieczeństwo powypadkowe 399
5.1.5. Bezpieczeństwo ekologiczne 400
5.2. Specjalistyczne wyposażenie pojazdu 400
5.2.1. Tablice dodatkowe środków transportowych długich i ciężkich 400
5.2.2. Osłony międzyosiowe samochodu i przyczepy 403
5.2.3. Zabezpieczenie środka transportowego przed uderzeniem 403
5.2.3.1. System FUB - FUBS 405
Literatura 409

CZĘŚĆ II: PŁYNY EKSPLOATACYJNE

Wprowadzenie  413

6. Oleje silnikowe
6.1. Ogólnie o smarowaniu i środkach smarowych 413
6.2. Funkcje i własności oleju silnikowego 416
6.3. Technologie produkcji olejów smarowych 423
6.4. Klasyfikacje - lepkościowa i jakościowa 426
6.4.1. Klasyfikacja lepkościowa olejów silnikowych wg SAE 427
6.4.2. Klasyfikacje jakościowe API i ACEA 429
6.5. Klasyfikacja lepkościowa i jakościowa ISO 436

7. Oleje przekładniowe
7.1. Klasyfikacja lepkościowa SAE olejów przekładniowych 444
7.2. Klasyfikacja API jakości olejów przekładniowych 444
7.3. Oleje ATF (do przekładni automatycznych) 446
7.4. Oleje uniwersalne (silnikowo-przekładniowo-hydrauliczne) 446

8. Samochodowe smary plastyczne
8.1. Podział smarów plastycznych na klasy konsystencji 449
8.2. Ważniejsze wskaźniki stabilności fizycznej i chemicznej 450
8.3. Pożądane cechy smarów samochodowych 451
8.4. Klasyfikacja smarów samochodowych ASTM D4950-94 453

9. Płyny hamulcowe, płyny do układów chłodzenia
9.1. Płyny hamulcowe 459
9.1.1. Wymagania wobec płynów hamulcowych 459
9.1.2. Klasyfikacje płynów hamulcowych 462
9.1.3. Diagnostyka eksploatacyjnego stanu płynu hamulcowego 463
9.2. Płyny niskokrzepnące do układów chłodzenia 464
9.2.1. Wymagania ogólne 464
9.2.2. Mieszaniny wodno-glikolowe 465
9.2.3. Zakres badań płynów do chłodnic 469
9.3. Płyny do spryskiwania i kosmetyki samochodowe 472
9.3.1. Płyny do mycia i spryskiwania szyb samochodowych oraz reflektorów 472
9.3.2. Kosmetyki samochodowe i inne preparaty 474

10. Czynniki chłodnicze i oleje sprężarkowe stosowane w transportowych agregatach chłodniczych
10.1. Czynniki chłodnicze 477
10.2. Oleje smarowe do sprężarek chłodniczych 484
10.2.1. Wymagania ogólne 484
10.2.2. Rodzaje olejów do sprężarek chłodniczych 485
10.2.3. Mieszalność olejów i czynników chłodniczych 488

11. Paliwa silnikowe-wiadomości podstawowe
11.1. Przeróbka ropy naftowej na paliwa 495
11.2. Charakterystyka benzyn 496
11.2.1. Zdolność do parowania i tworzenia mieszanki 496
11.2.2. Ocena jakości spalania. Liczba oktanowa 498
11.2.3. Inne własności eksploatacyjne 499
11.3. Charakterystyka olejów napędowych 500
11.3.1. Własności związane z tworzeniem mieszanki poprzez wtrysk paliwa 500
11.3.2. Zdolność do samozapłonu. Liczba cetanowa 500
11.3.3. Inne własności eksploatacyjne 502

12. Toksyczność spalin silnikowych i główne kierunki jej redukcji
12.1. Składniki spalin 507
12.2. Oczyszczanie spalin 511
12.3. Wymagania współczesne odnośnie do paliw silnikowych. Paliwa reformułowane 514
12.3.1. Dyrektywy DE: 98/70 i 2003/17/EC oraz rozporządzenia krajowe 514
12.3.2. O reformulacji benzyn silnikowych 516
12.3.3. O reformulacji olejów napędowych 518
12.3.4. Światowa Karta Paliw 521

13. Zagrożenia występujące przy transporcie, magazynowaniu i dystrybucji paliw
13.1. Łatwopalność i wybuchowość 525
13.2. Hermetyzacja procesów nalewowych 529
13.3. Zabezpieczenie gruntu i wody przed skażeniem produktami naftowymi 531
Literatura 532

Symbole i oznaczenia 539
Suplement - Tom II. Przepisy prawne. Wydanie II uzupełnione

Kup Teraz! Książka na temat samochodowego transportu krajowego i międzynarodowego - polecamy!

Książki serii Samochodowy transport krajowy i międzynarodowy:

• TOM 1 - Zabezpieczenia ładunków oraz zagadnienia techniczno-eksploatacyjne w transporcie drogowym. Zagadnienia techniczne. Płyny eksploatacyjne,
• TOM 2 - Przepisy prawne,
• TOM 3 - Środowisko pracy kierowcy. Logistyka,